Stomatolog bo‘lish qaroriga qanday kelganingizni aytib bering? Nima uchun aynan ushbu kasbni tanladingiz?
Bolaligimda jurnalist bo‘lishni orzu qilganimni eshitsangiz hayron bo‘lasiz. Lekin bo‘lajak kasbni tanlash vaqti kelganida otam tanlovimni tibbiyot sohasi bilan cheklab qo‘ydi. Bizning oilamizda uning aytgani aytgan, degani degan edi, va men boshqachasiga yo‘l tuta olmasdim. Ammo aytishim kerakki, o‘zimni shifokor sifatida umuman tasavvur qilmaganman. Orqaga nazar tashlar ekanman, otam qanchalik haq bo‘lganliklarini anglab yetaman. Majburiy tanlovdan boshlangan kasbim mening e’tirofimga aylandi. Vaqt o‘tishi bilan tibbiyotni sevib qoldim, endi usiz hayotimni tasavvur qila olmayman. Men doimiy ravishda o‘qiyman, o‘z ustimda ishlayman va kasbimda eng yaxshisi bo‘lishga intilaman. Hozirda men otamga cheksiz minnatdorman. Bu men uchun shunchaki ish emas, hayot tarzim.
Menda ajoyib bir xobbi bor — orzular yaratishni yaxshi ko‘raman
“Hayot tarzim” deganda nimani nazarda tutasiz?
Agarda tibbiyot hayotingiz mazmuni bo‘lmasa, haqiqatdan ham yaxshi natijalarga erishish qiyin. Bizning kasbimiz xavf-xatarlar bilan bog‘liq, har kuni naq mina maydonida raqs tushamiz go‘yo. Chetdan qaraganda oq xalatlar va toza kabinetlar chiroyli bo‘lib ko‘rinar, lekin bular ortida katta mas’uliyat yashirinmoqda. Har bitta bemor – bu xavf, va birinchi navbatda – uning sog‘lig‘i uchun bo‘lgan xavf. Bundan tashqari, bemor bilan yaqin aloqada bo‘lish natijasida shifokor, uning oilasi va yaqinlari salomatligi uchun xatar vujudga kelishi mumkin. Bu ishimizning bir qismi bo‘lib, biz bu bilan har kuni to‘qnashamiz va u bizdan doimiy ravishda diqqatli va ehtiyotkor bo‘lishimizni talab qiladi.
Yuqori malakali stomatolog bo‘lish uchun qanday yo‘lni bosib o‘tish kerak?
Bu tinimsiz va muntazam ravishda o‘z ustida ishlash, takomillashish yo‘li. Shunchaki institutni tamomlab, tayyor mutaxassis bo‘lib yetishmaysiz — shifikor bo‘lish uchun butun umr o‘qish kerak, chunki “innovatsion texnologiyalar” kundan kunga rivojlanib bormoqda. Bir kursni tamomlaganingizdan keyin ham oldinda hali yangi bilimlar, metodikalar kutayotgan bo‘ladi. Shuning uchun kasbingizni hayotingiz mazmuniga aylantirmasangiz, undan quvvatlanmasangiz, demak bundan kam natija olasiz.
Nima uchun aynan stomatologiyani tanlagansiz?
Buvam bilan bo‘lajak kasbimni muhokama qilganimizda hayot tarzi, ayol tabiati va mentallik haqida ham o‘ylagan edik. Men, oilam va farzandlarimga yetarlicha vaqt ajrata olishim uchun, ishdan kechki soat oltida ketish imkoniga ega bo‘lishni xohlar edim. Stomatolog, boshqa shifokorlarga qaraganda, o‘z ishini roppa-rosa grafik bo‘yicha yakunlaydi. Masalan, jarrohni istalgan paytda amaliyotga chaqirib qolishlari mumkin. Akusherda ham o‘xshash holat: tug‘ruqlar jadvalga ko‘ra boshlanmaydi. Bu borada men doim buvamning donoligidan zavqlanardim, u kasbimni tanlashda to‘g‘ri yondashishda menga juda ham katta yordam bergan.
Majburiy tanlovdan boshlangan kasbim mening e’tirofimga aylandi
Stomatolog bo‘lish uchun tibbiy ma’lumot olishingizga to‘g‘ri kelganmi?
Ha, feldsher, tez yordam shifokori mutaxassisligi bo‘yicha o‘rta maxsus ta’lim olganman.
Tez yordamda ishlashga muvaffaq bo‘lganmisiz?
Yo‘q, lekin kollejda juda ham zo‘r tajribani qo‘lga kiritganman: biz davlat klinikalarining turli xil bo‘limlarida amaliyot o‘tganmiz. Men shifokor sifatida shakllanishim uchun ushbu tajriba men uchun ajoyib poydevor bo‘lib xizmat qilgan. Keyin esa stomatologiya instituti va chet elda stajirovkalar bo‘lgan. Faqat o‘tirib, kitoblardan nazariy bilimlarni o‘rganish kamlik qilgan men uchun. Germaniyaga, Italiyaga, Ispaniyaga borganman – u yerda eng yaxshi maktablarda stomatologiya bo‘yicha kurslarda o‘qiganman. To‘liq kasbim og‘ushiga sho‘ng‘ib ketganman. Jahon miqyosidagi shifokorlar menga ustozlik qilgan. Biroq stomatolog – bu amaliy kasb. Qancha kitoblar o‘qisangiz ham, vebinarlar ko‘rsangiz ham, kurslarga qatnasangiz ham, amaliyotsiz bularning bari befoyda. Shu sababdan men o‘z ishimga butunlay berildim. Sohamizda aytganlaridek, sukunat ichiga sho‘ng‘ib ketdim.
Bu nima degani?
Siz stomatolog qabulida ko‘p gapirasizmi? (Kuladi.) Mening ishim jimjitlikda o‘tadi: bemorning og‘zi ochiq bo‘lganida, unchalik ko‘p gaplasha olmaysan. Lekin, tan olishim kerak, gaplashishni juda ham yaxshi ko‘raman. Insonlar bilan suhbatlashish, ularni tinglash, maslahat bilan yordam berish yoqadi. Buni anglaganimdan keyin ikkinchi oliy ta’lim olish uchun o‘qishga qaror qildim. Hozir magistraturada, “Kouching va psixologik konsultatsiyalar berish” yo‘nalishi bo‘yicha o‘qiyapman, yaqinlarim uchun psixologiya doirasida konsultatsiyalar o‘tkazyapman. Va men natijani ko‘ryapman. Insonlar menga intilmoqda, men ularga turmush sifatini yaxshilashga, o‘zini yaxshiroq tushunishlariga yordam beraman — bularning hammasi ikkinchi kasbimni tanlashda xatoga yo‘l qo‘ymaganimdan dalolat beradi.
Mening psixologim — bu o‘zimning ichki negizim
Sizda-chi, o‘z psixologingiz bormi?
Yo‘q, mening psixologim — bu o‘zimning ichki negizim. Men juda ham dindor insonman va hamma narsada Ollohga ishonaman. Bu hayotimdagi asosiy tayanchim. Fikrlarimni tartibga solishim kerak bo‘lsa, menga o‘n daqiqa vaqt yetarli. Meni biron nima tashvishlantirsa, kafega borib o‘zimga espresso buyuraman – va qahvani ichib bo‘lishim bilan mening masalamga yechim topiladi. Men uchun bu go‘yoki bir marosim – o‘zim bilan yolg‘iz o‘tkazishim, o‘zimni qayta jamlashim uchun kerak bo‘lgan vaqt. Xo‘sh, mana qahvamni ham ichib bo‘ldim, o‘zimni qayta tiklash jarayoni muvaffaqiyatli o‘tdi… Bir kun kelib men o‘z kitobimni yozaman va uni “Bir finjon espresso” deb nomlayman.
Stomatolog, psixolog… Bir vaqtning o‘zida ikkita kasbni qanday uddalayapsiz?
Aslida ikkita emas, uchta kasbim bor. Men yana mahalliy FTV telekanalida teleboshlovchi bo‘lib ishlayapman. Buni qanday uddalayapman deysizmi? Barchasi juda oson: hamma kasblarim bir-birini uyg‘un tarzda to‘ldirib turadi. Men doim bir hil ishlar bilan shug‘ullanmayman, diqqatim faqat bitta narsada jamlangan emas. Bu menga kuch beradi va ilhomlantiradi. Bundan tashqari, men professional jihatdan toliqish yoki ijodkorlik inqirozi muammosiga duch kelmayman.
Nima deb o‘ylaysiz, hissiy to‘liqish muammosi qanchalik ahamiyatga ega?
Hozirda u juda dolzarb: har bir inson kundalik hayotida stress, doimiy ikir-chikirlar va ruhiy toliqish holatlariga duch keladi. Bir kuni kelib esa kuchingiz, quvvatingiz shunchaki tugab qoladi: ishlashni, do‘stlar bilan muloqot qilishni, o‘zingiz uchun biron nima bilan shug‘ullanishni istamay qolasiz. Bunda diqqatingizni to‘g‘ri ravishda taqsimlash muhim ahamiyat kasb etadi.
Bu holda xobbi bilan shug‘ullanish yordam beradimi? Ehtimol, qo‘shimcha kasb egallashga hojat yo‘qdir?
Albatta, yordam beradi. Men adabiyotga qiziqaman, she’r o‘qishni yaxshi ko‘raman. Shu bilan birga, sport ham hayotimning muhim qismini tashkil qiladi. Yana o‘zingizga qarash ham muhim deb hisoblayman. Ayol uchun – o‘zining tashqi ko‘rinishiga ahamiyat berish albatta.
Insonni ko‘rkam qiluvchi eng muhim narsa – bu uning tabassumi
Bu masalada sizning prinsiplaringiz qanday? Parvarish ishlari va kiyim-kecha tanlash masalalariga qancha vaqt sarflaysiz?
Mening eng muhim qoidam — salomatligimga g‘amxo‘rlik qilish, ham jismoniy, ham ruhiy jihatdan. Men bunga ko‘p vaqt sarflayman, tez-tez chek-aplar o‘tib turaman. Hotirjam, bosiq, baxtli va sog‘lom bo‘lish men uchun juda muhim. Tashqi ko‘rinishim yoki kiyinishim haqida ko‘p o‘ylanish menga xos jihat emas: men ko‘pincha pardozsiz ham yuraman. Aytganlaridek, insonni ko‘rkam qiluvchi eng muhim narsa – bu uning tabassumi.
Siz baxtli va sog‘lom bo‘lish ustida ko‘p ishlashingizni aytib o‘tdingiz. Nima deb o‘ylaysiz, baxt – bu ham muntazam ishmi? Yoki bu ruhiy holatmi?
Baxtli bo‘lish — bu doimo o‘z ustingizda ishlash degani. Inson nima xohlayotganini tushunishi va uni nima baxtli qilishini bilishi kerak. Agar o‘zingizni tushunib anglashga harakat qilmasangiz, vaqt o‘tgach haddan tashqari maydalashib, hamma narsaga yuzaki qaraydigan bo‘lib qolasiz. Ongli ravishda siz o‘zingiz xohlagan ishni qilib, baxtli bo‘lish holatiga intilishingiz muhim. Orzuingiz sari harakatlanishingiz muhim. Millatimizga xos ba’zi xususiyatlar tufayli bizning qizlarimiz har doim ham o‘z orzularini amalga oshirishda, o‘zlari xohlagan ishni qilishda muvaffaqiyat qozonmaydilar.
O‘tgan safar uchrashganimizda siz ayollar rivojlanishi, o‘zini-o‘zi rivojlantirishni targ‘ib qilishingizni gapirib o‘tgan edingiz. Ayollarning o‘zini-o‘zi rivojlantirishga bo‘lgan zamonaviy qarash va an’anaviylik o‘rtasida muvozanatni qanday qilib saqlashga erishasiz?
Afsuski, men juda qattiq bosimga duch kelib turaman. To‘g‘ri, ko‘pincha meni hayotida biron nimaga erishmagan, shubhali hayotiy holatdagi insonlar tanqid qilishadi. Mening hayotimda men uchun o‘rnak, to‘g‘ri yo‘nalishni ko‘rsatuvchi hamda motivator bo‘lgan insonlar bor. Ularning yordamida men bir joyda turmasdan, ayollarning o‘zini-o‘zi rivojlantirish, maqsadlarini amalga oshirish masalasini ilgari surmoqdaman.
(Tabassum qiladi.) Misol uchun, men qahramon deb hisoblangan bir inson menga yaqindan shunday dedi: «Sen huddi kichkina jangchiga o‘xshaysan, sen barchasini uddalaysan».
Sizning qarashlaringiz yetarlicha dadil. Oilangiz bunga qanday qaraydi?
Mening ba’zi qarorlarim e’tiroz keltirib chiqaradi. Ammo yaqinlarim natijani ko‘rganlaridan keyin men qanchalik haq bo‘lganimni tushunib yetadilar va meni qo‘llab-quvvatlaydilar. Ota-onam bilan juda yaqin munosabatdaman, ko‘pincha otamdan maslahat so‘rayman. Mening oyim esa – eng yaxshi dugonam: safarlar, sayohatlar, kino va teatr – bularni doim birgalikda qilamiz. Men uchun ular doim birinchi o‘rinda turadi.
O‘z oldingizga qanday maqsad qo‘yasiz, nimaga qarab intilasiz?
Menda ajoyib bir xobbi bor — orzular yaratishni yaxshi ko‘raman. Bu olamni yanada yaxshiroq qilishni xohlayman – mamlakatimizda tibbiyot rivojlanishiga o‘z hissamni qo‘shmoqchiman. Shuning uchun stomatologlar uchun o‘zimning mualliflik kurslarimni boshlab yubordim, tez orada psixologlar uchun ham shunday treninglar o‘tkazaman. Hayotdagi maqsadim haqida gapirish hali erta bo‘lsa kerak, lekin global miqyosda qaralsa, oilam, farzandlarim, katta akvariumli uyim bo‘lishini xohlayman.
O‘zbekistonda tibbiyot rivojlanishi istiqbollarini qanday baholaysiz?
O‘zbekistonda tibbiyot juda hamyonbop – bu juda katta plyus. Bizda faollik bilan yangi texnologiyalar va innovatsion metodikalar joriy etilmoqda, stomatologiya xizmatlari esa samolyot qanoti narxida turmaydi. Tibbiy turizmni rivojlantirish kerak, bizga MDH davlatlaridan odamlar allaqachon kela boshlagan. Masalan, Yevropada tish davolash juda qimmat va murakkab, aksariyat yevropaliklar o‘zlariga stomatologga borishni ep ko‘ra olmaydi. Yana men O‘zbekistonda og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklari profilaktikasi ommalashtirmoqchi edim, axir chiroyli tabassum aynan tish cho‘tkasidan boshlanadi. Stomatologingiz qanchalik malakali ekanligi muhim emas; tishlarni noto‘g‘ri parvarish qilsangiz – ular sizga ko‘plab muammolar keltiradi. Afsuski, ko‘plab insonlar zamonaviy texnologiyalar haqida tushunchaga ega emas. Masalan, ko‘p tutamli cho‘tkalar, tishlar uchun simcho‘tkalar yoki og‘iz chayish vositasi tarkibida xlorgeksidin bo‘lishi kerakligi va boshqalar haqida.
Bugun tanishimdan bir gap eshitib qoldim: organizm salomatligi umuman olganda tishlar salomatligiga bog‘liq. Bu rostdan ham shundaymi? Siz stomatolog sifatida nima uchun bunday bo‘lishini tushuntirib bera olasizmi?
Boshqacha degan bo‘lardim: og‘iz bo‘shlig‘i — butun organizmning aksi va ko‘zgusi. Sizning kariyesingiz organizmga ta’sir qilmaydi, aksincha, sizning organizmingiz kariyesni keltirib chiqarishi mumkin. Infeksion kasalliklar, OIT kasalliklari – bularning barchasi tishlar salomatligiga ta’sir ko‘rsatadi.
O‘zbekistonda tishlarni, og‘iz bo‘shlig‘ini parvarish qilish bo‘yicha allaqanday kurslar bormi?
Afsuski, 95% stomatologlar milklar salomatligini nazardan chiqarib qo‘yadilar, muammolar esa noto‘g‘ri parvarishdan boshlanadi. Men tishlarni qanday tozalashni bosqichma-bosqich tushuntiradigan kurslarni ochmoqchiman. Biz hozirdan bu masalalarni bemorlarim bilan konsultatsiyalarda ko‘rib chiqyapmiz. Ularning har biriga individual parvarish vositalarini tanlayman. Chunki noto‘g‘ri tanlangan tish cho‘tkasi — milklar bilan bog‘liq muammolarni, noto‘g‘ri pasta yoki og‘iz chayish vositasi – tishlar, milklar bilan bog‘liq muammolarni keltirib chiqaradi. Bularning hammasi ahamiyatga ega.
Stomatolog xonasida kim o‘zini dadilroq his qiladi – erkaklarmi yoki ayollarmi?
Ajablanarlisi shundaki, erkaklar. Ular qabul boshida qanchalik qo‘rqmasin, muolajaning o‘zi ancha yengilroq va osonroq o‘tadi.
Matn: Anora Surayeva
Foto: Кamola Salimbayeva
Pardoz: Мila Mirova
