Shaxsiy
Reproduktolog kasbi nisbatan yaqinda keng tarqaldi va hali ham hamma ham aynan qanday masalalarni reproduktolog hal qilishini va qachon akusher-ginekolog o‘zi yetarli bo‘lishini tushunmaydi.
Bemorlar bir yil davomida muntazam jinsiy hayot kechirgan holda homilador bo‘lishni rejalashtirgan, ammo homiladorlik sodir bo‘lmagan hollarda reproduktiv shifokorga murojaat qilish ma’qul. Shuningdek, bular katta reproduktiv guruhdagi (35 yoshdan ortiq) bemorlar bo‘lsa, bu holda homilador bo‘lishga urinish muddati yarim yilgacha qisqaradi.
Agar bemorlar homiladorlikni rejalashtirishda mutaxassis maslahatiga muhtoj bo‘lsalar, akusher-ginekologga murojaat qiladilar.
“Asosiy vazifa – er-xotinning natijaga erishishi uchun barcha sa’y-harakatlarni amalga oshirish”
Nima uchun siz reproduktolog kasbni tanladingiz? Qanday fazilatlar bemorlarga yondashuvni topishga yordam beradi?
Bolaligidanoq, keyinchalik – SPDU (Sankt-Peterburg davlat universiteti- Eslatma, tahr.), tibbiyot fakultetida o‘qigan paytdan boshlab, men odamlarga yordam berishni xohlardim. Men tug‘ruqxonada ishlay boshladim. Aynan o‘sha yerda eng ajoyib his-tuyg‘ularni his qilasiz va eng qiyin vaziyatlarni boshdan kechira olasiz.
Ehtimol, men homiladorlikni rejalashtirishda qiyinchiliklarga duch kelganlarga yordam berishga qaror qilishimda, bu asosiy boshlanish nuqta edi. Shu paytdan boshlab men ultratovush diagnostikasi va reproduktiv texnologiyalarga qo‘shimcha ravishda o‘qishni boshladim.
Ishingizda qanday tamoyillarga amal qilasiz?
Bemorlar bilan to‘laqonli ishonch asnosida ishlayman, birinchi maslahatlardanoq aloqa o‘rnatishga harakat qilaman. Avvalo, bemorni tinglayman va biz birgalikda to‘g‘ri yondashuvni tanlaymiz, jamoaviy ishlash tamoyiliga amal qilamiz.
G‘alabaga, farzandlar tug‘ilishiga, hamma narsa albatta amalga oshishiga bo‘lgan ishonch menga yordam beradi. Birinchi urinishda bo‘lmasa, boshqalarida.
Siz rad etishingiz mumkin bo‘lgan bemorlar bormi?
Bemorga hech qachon “yo‘q” demayman va hech qachon yordam bermasligimni aytmayman. Ayniqsa, er-xotin ota-ona bo‘lishni qanchalik xohlashlarini ko‘rsam. Natija uchun oxirigacha kurashaman.
Mart oyida siz Toshkentda bo‘ldingiz, Mamlakat sizda qanday taassurot qoldirdi?
O‘zbekistonga birinchi marta kelishim. Bu ishchi uchrashuv bo‘lib, biz hamkasblarimiz bilan O‘zbekistonning yetakchi reproduktiv mutaxassislari bilan tanishdik, qabullar o‘tkazdik.
Bizni juda iliq kutib olishdi. Ajoyib taassurot, lekin bizga aytishlaricha, biz o‘zimiz bilan qishni olib kelibmiz! Sankt-Peterburgdagidek qor yog‘ardi. Qolgan barchasi esa juda qulay, juda mazali, do‘stona muhit va ko‘plab tabassumlar! Bunday shahar va mamlakatlarga har doim ham shifokor sifatida, ham mehmon sifatida qaytgingiz keladi.
“O‘zbekiston va Toshkent haqida eng iliq taassurotlar bilan”
Kasbiy
Reproduktolog – bu ayol shifokori degan fikr keng tarqalgan. Rostdan ham shundaymi?
Maslahatga men er-xotinni taklif qilaman, chunki ham ayollar, ham erkaklar bepushtligi mavjud. Agar erini tekshirish, sababini aniqlash va erkaklar bepushtligini davolash zarurati tug‘ilsa, tegishli mutaxassislar – urologlar va androloglar maslahatiga murojaat qilaman.
Dasturga boshlaganimizda, men bemorlar bilan mustaqil ravishda ishlayman va embriologlar bilan maslahatlashaman. Aslida bu hamkasblarni jalb qilishni o‘z ichiga olgan kompleks davolashdir.
Nima uchun birgalikda davolanish muhim? Barchasi juda oson: sabablarini bilsang, natija beradigan to‘g‘ri davolashni tanlab olishing mumkin.
“Bemorlar ko‘pincha mening oldimga bolalari bilan kelishadi, bu ikki karra yoqimli. Men uchun o‘z ishimning natijasini ko‘rish qo‘shimcha stimul hisoblanadi”
JSST’ning 2023-yildagi ma’lumotlariga ko‘ra, dunyodagi taxminan har bir oltinchi inson bepushtlikka duch keladi — bu ancha yuqori ko‘rsatkich. Bu qanday omillarga bog‘liq va ayollar hamda erkaklar uchun bir xil hisoblanadimi?
Erkak yoki ayol omili ustunlik qiladi degan narsa yo‘q, statistik ma’lumotlarga ko‘ra, 35-40% erkak omili, 35-40% ayol omili deb aytishim mumkin. Qolgan qismi qo‘shma bepushtlikka va juda oz miqdorda, agar ikkala sherik ham sog‘lom bo‘lsa, lekin homiladorlik sodir bo‘lmasa, idiopatik bepushtlikka to‘g‘ri keladi.
Bu muammolarga ekologiya, stress, ovqatlanish sifati, ta’lim, karera, er-xotin munosabatlarini mustahkamlash va bolaning tug‘ilishi va tarbiyasini rejalashtirish uchun moddiy bazani yaratish uchun homiladorlikni kechiktirish ta’sir qiladi. Ilgari 20 yoshda birinchi farzandning tug‘ilishi odatiy hol edi, endi yosh 32 yoshga siljidi, bu esa allaqachon xavf tug‘diradi degani.
Onalik baxtini boshdan kechirishga ulgurmagan deyarli har bir ayol katta avloddan chiqillagan soat haqidagi hikoyani eshitgan. Organizmning “soatlari”ni uzoqroq ishlashga majbur qilish usullari bormi?
Voqealar oqimini sekinlashtiradigan “soatlar”ni o‘ylab topishmagan. Va biz qanchalik keksaysak, tuxum hujayralarining sifati shunchalik pasayadi, deb juda to‘g‘ri aytilgan. Bu ayollarning fiziologik holati bilan bog‘liq, chunki tug‘ilganda biz allaqachon tuxum hujayralar zaxirasini olamiz va yillar o‘tishi bilan ularning sifatiga nafaqat genotip, balki atrof-muhitning ta’siri va stresslar ham ta’sir qiladi. Sog‘lom turmush tarzini olib borishga harakat qilsak ham, fiziologik qarish mavjud.
Internetda hozirda “reproduktolog” mutaxassisligi bo‘yicha masofaviy kurslarni topish mumkin. Tibbiy kasblarga o‘qitishda onlayn formatni ma’qul ko‘rasizmi?
Men baribir vrachlarning klassik ta’limi tarafdoriman. Imkoniyat tug‘ilishi bilanoq malaka oshirish kurslaridan qatnabo‘tishni tavsiya etaman. Uchrashuvlar o‘tkazish, qo‘l bilan nimadir qilishni o‘rganish, tajriba almashish – bu to‘g‘ri natijaga erishishning ajralmas qismidir.
O‘quvchilardan savollar
Reproduktologning birinchi konsultatsiyasiga maxsus tayyorgarlik ko‘rish kerakmi?
Qabulga oldin o‘tkazilgan jarrohlik aralashuvlari haqida ko‘chirmalar, gormonal status tekshiruvlari natijalarini olib kelish kerak. Imkon qadar er yoki xotinning tekshiruvlari natijalari va ko‘chirmalarini to‘plang.
Shifokorlar qonni antimyuller gormonlarga topshirishni tavsiya qiladilar. AMG darajasini bilishning nima keragi bor?
Antimyuller gormonlar uchun qon tahlili – homiladorlik ehtimolini ko‘rsatadi. Agar gormon ruxsat etilgan me’yordan past bo‘lsa, zudlik bilan reproduktolog shifokor maslahati kerak. Bu ko‘rsatkich homiladorlikni rejalashtirishda, shu jumladan endokrin bepushtlikda bizga yordam beradi.
“Bola ko‘rishni istayman, lekin keyinroq.” Kechiktirilgan onalik nima?
Kechiktirilgan onalik dasturi haqida kam odam biladi, shuning uchun u haqida gapirish zarur.
Birinchi homiladorlikning boshlanish yoshi kech reproduktiv davrga tomon sezilarli darajada siljiydi, shuning uchun kelajakni sug‘urta qilish maqsadida stimulyatsiya, ootsitlarni olish va ularni kriokonservatsiya qilish dasturi o‘tkaziladi. Bu zamonaviy hayot sharoitlarini hisobga olgan holda bo‘lajak homiladorlikni keyinga qoldirishni rejalashtirayotgan bemorlar uchun ideal variantdir.
Matn: Alyona Kryuchenkova
